Het eerste stadium van je slaap is licht en kort en wordt de inslaapfase of Non-REM 1 genoemd. Het is een soort overgangsfase tussen wakker zijn en slapen. Als je de eerste keer in deze fase komt, zakken je gedachten langzaam weg, beginnen je spieren te ontspannen en je ogen maken langzame bewegingen. Vervolgens vertraagt je hartslag en daalt je lichaamstemperatuur. Het komt voor in het begin van de slaap, tijdens de overgang tussen verschillende fases en wanneer je ’s nachts heel even wakker bent. 

Mensen die uit dit stadium zijn gewekt, denken vaak dat ze volledig wakker zijn geweest. Tijdens de overgang naar de inslaapfase is het bijvoorbeeld normaal om een slaapstuip te ervaren. Over een nacht bestaat onze slaap gemiddeld voor 5% uit de inslaapfase.

Fase 2 wordt ook wel ‘lichte slaap’ genoemd en is een slaapfase met verschillende functies. Allereerst draagt de lichte slaap op zichzelf bij aan het ontwikkelen van de hersenen bij baby’s en het versterken van het geheugen bij volwassenen. Verder zorgt de lichte slaap, door onder andere het vertragen van de hartslag, de ademhaling en de hersenactiviteit voor een soepele overgang naar en uit de volgende fase: de diepe slaap. Dit is de diepste en meest herstellende fase van de slaap. Over een nacht is gemiddeld zo’n 50% van onze slaap lichte slaap.

Diepe slaap, of Non-REM 3, draagt bij aan de opbouw en het herstel van het lichaam. Stoffen die in het lichaam zijn opgenomen terwijl je wakker bent worden verwerkt tot bouwstenen. Groeihormonen worden uitgescheiden tijdens de diepe slaap, om genezing van spieren en herstel van schade aan weefsels te bevorderen. Ten slotte worden hersenen van energie te voorzien. Gemiddeld bestaat 20% van onze slaap per nacht uit diepe slaap.

De laatste slaapfase is de REM slaap. Na ongeveer 30 minuten in diepe slaap gebeurt er iets vreemds: volgens je hersenactiviteit is het net alsof je wakker bent en je ogen kunnen snel heen en weer bewegen. Je zit in je REM-slaap. Deze slaapfase is vernoemd naar de term ‘Rapid Eye Movements’, wat staat voor het snel heen en weer bewegen van de ogen.

Dit is ook de fase waarin je droomt. REM slaap heeft een grote rol in het emotionele herstel, doordat ervaringen als het ware worden herbeleeft en in context worden geplaatst en gerelativeerd. Dit is ook waar het gezegde ‘slaap er nog eens een nachtje over’ vandaan komt. Ongeveer 25% van onze slaap per nacht bestaat uit REM slaap. 
 

Deze vijfde en laatste fase wordt niet meer beschouwd als een slaapfase. De laatste fase is het ontwaken. Tegen de ochtend komt verhoudingsgewijs minder diepe slaap voor, waardoor de overgang naar het wakker worden geleidelijk kan plaatsvinden. Bij het ontwaken, stijgt je lichaamstemperatuur. Dit doet je lichaam zelf, alsof de biologische klok als het ware de verwarming aanzet. 

De slaapfases die als het belangrijkste worden beschouwd zijn de derde en vierde fase: de diepe slaap en de REM slaap. Diepe slaap is erg belangrijk, omdat deze slaapfase bijdraagt aan de opbouw en het herstel van lichaam. De volgende fase, de REM slaap, zorgt voor het mentale herstel.

Lange tijd dacht men dat we alleen tijdens de REM-slaap dromen. Onderzoek wijst echter uit dat het heel goed mogelijk is dat we de hele nacht dromen.

Wat is dromen precies? Dromen is de overkoepelende term voor veel verschillende soorten dromen. Denk hierbij aan hele concrete dromen die je ’s ochtend nog herinnert, hele abstracte dromen maar ook mijmeren of dagdromen. De hele concrete dromen vinden veel meer plaats tijdens de REM fase, je hersenen zijn dan ook meer bezig met actief mentaal herstel. Je hersenactiviteit lijkt dan ook meer op wakker zijn. Ook tijdens andere slaapfases kan je dromen. Dromen in andere slaapfases zijn vaak veel minder concreet.