Voor je op zoek gaat naar een oplossing voor je slapeloosheid, is het natuurlijk handig om eerst te onderzoeken wat de oorzaak kan zijn. Er kunnen namelijk nogal wat dingen zijn die je uit je slaap houden. Stress bijvoorbeeld. Spanning. Pijn. Jeuk. Te veel cafeïne. Nog te veel energie (na het sporten bijvoorbeeld). Of te weinig melatonine.

Wat is melatonine?
Melatonine is een hormoon dat je lichaam zelf aanmaakt. Daar hoef je in principe niets voor te doen: de pijnappelklier in je hersenen regelt dat gewoon voor je. Als het donker wordt, reageert de klier door melatonine aan te maken en word je slaperig. Wordt het licht, dan stopt de melatonine-aanmaak en word je wakker. Tenminste: als die klier je dag- en nachtritme een beetje kan inschatten. En daar gaat het soms mis.

Waarom gaat het soms mis met je eigen melatonine-aanmaak?
Omdat je pijnappelklier in de war is en je ritme verstoord is. Ons eigen gedrag is daar vaak de oorzaak van. Gebrek aan ritme en echte ontspanning, plus het gebruik van schermpjes maken dat we ’s avonds vaak niet in slaap komen. Soms houdt een jetlag of een echt verstoord dag- en nachtritme (vanwege nachtdiensten bijvoorbeeld) je hersenen voor de gek: dan voel je niet goed aan dat het bedtijd is. Ook bij oudere mensen, blinde mensen, volwassenen en kinderen met autisme of mensen die ADHD-medicatie gebruiken is de aanmaak van melatonine niet optimaal.

Dus als je ’s avonds niet lekker inslaapt, kun je melatonine innemen?
Kan. Maar dat wil niet zeggen dat het werkt. Melatonine is geen slaappil en je gaat er niet beter van slapen. Het is een hormoon dat slaperig maakt. Je neemt het in enkele uren voordat je wilt gaan slapen. Verkeerd (vaak te laat) gebruik kan zelfs verstorend werken op de biologische klok. Een pilletje helpt je pijnappelklier misschien een beetje, maar als je geen jetlag hebt, niet blind bent en nog geen 55 jaar bent, zouden je hersenen dit prima zelf moeten kunnen regelen en zou je dus de extra melatonine niet nodig hebben. Soms is schermtijd verminderen in avond ook een oplossing. Of helpt het om dat kopje koffie na het eten laten staan.

Maar het kan toch geen kwaad, zo’n pilletje melatonine?
Melatonine is een lichaamseigen hormoon. Pilletjes of druppels melatonine zijn vrij verkrijgbaar en je kunt het dus zonder doktersrecept halen bij drogist en apotheek. Kinderen (met autisme of ADHD) krijgen het soms zelfs voorgeschreven door kinderartsen, als ze slecht inslapen. Je zou denken dat het geen kwaad kan om zo’n pilletje te nemen en die verwarde pijnappelklier van je even rust te gunnen. Toch is het verstandig om alleen melatonine te gebruiken op doktersadvies of (tijdelijk) bij een jetlag, omdat het (verkeerd) gebruiken van melatonine juist een verstoring in je slaapritme kan veroorzaken. Apotheken raden aan om melatonine niet te lang te slikken en om bij lang gebruik regelmatig een week te stoppen. Gebruik bij zwangerschap en borstvoeding wordt afgeraden.

Is het verslavend?
Dat is een te groot woord. Zoals apotheek.nl zegt: als je langere tijd melatonine slikt, raakt je lichaam eraan gewend. Stop je ermee, dan kan het zijn dat je je dag- en nachtritme zelf een beetje in de war hebt geschopt. En dat je weer lang naar het plafond ligt te staren. Zelfs in het best denkbare bed is dat geen droombeeld.

Mocht je meer willen weten over je biologische klok en melatonine: onze partner dr. M.C.M. (Marijke) Gordijn, onderzoeker humane chronobiologie, heeft afgelopen jaar een boek geschreven; ''De klok met duizend wijzers''. Afgelopen jaar nam directeur Jan-Joost Bosman hier het eerste exemplaar van in ontvangst.