Het slaapproces

We brengen ongeveer een derde van ons leven slapend door. Slaap is een dagelijks terugkerende toestand waarin je lichaam en geest tot rust komen. Het is belangrijk voor groei en je geheugen. Je lichaam herstelt, je spieren ontspannen en je geheugen wordt opgeslagen. Je maakt je klaar voor een nieuwe dag.

De kwaliteit van de slaap hangt samen met hoe we overdag functioneren. Als we niet of te weinig slapen, dan blijkt het functioneren van onze hersenen sterk te worden beïnvloedt. Het tast ons geheugen, ons concentratievermogen, ons spraakvermogen, onze reactiesnelheid, besluitvaardigheid en ons gevoel voor tijd, ruimte en planning aan. Daarnaast beïnvloedt het onze emoties en fysieke gezondheid. Slechte en te weinig slaap kan een negatieve invloed hebben op bijvoorbeeld ons humeur en doorzettingsvermogen en goede slaap zorgt voor meer energie en een fitter lijf.

Slaap is een complex proces in de hersenen dat beïnvloed wordt door een heleboel interne en externe factoren. De gehele slaap, van het naar bed gaan tot en met het opstaan, kan onderverdeeld worden in vier fasen:
1. De voorbereiding
2. Het in slaap vallen
3. De slaap
4. Het ontwaken

1. De voorbereiding

Gapen, branderige en zware oogleden – het zijn duidelijke symptomen waarmee slaap zich aandient. Het is de manier waarop je lichaam laat weten dat het, na een periode van geestelijke en lichamelijke activiteit, toe is aan rust.

2. Het in slaap vallen

Langzaamaan worden we ons minder bewust van onze omgeving. Kenmerkend is dat snelle oogbewegingen overgaan in trage, rollende bewegingen. Bij het in slaap vallen is er sprake van een daling in lichaamstemperatuur. Om dat te bewerkstelligen, geeft het lichaam wat vocht af (transpiratie), dit verdampt op de huid. Een goede ventilatie van je slaapkamer, matras en bed is daarom wel belangrijk.

3. De slaap

De slaap zelf bestaat uit verschillende cycli. Na elke cyclus komen we in een tussenstadium, waarbij we even wakker worden. Gemiddeld ontwaken we zo’n zeven à tien keer per nacht, meestal zonder dat we ons daarvan bewust zijn.

Binnen iedere cyclus van ongeveer 1,5 uur  ga je door de volgende 3 fases:
- Lichte slaap: Het eerste stadium van je slaap is licht en kort.  Je komt maar een paar keer per nacht in dit stadium terecht. Als je de eerste keer in deze fase komt, zakken je gedachten langzaam weg en beginnen je spieren te ontspannen.  Vervolgens vertraagt je hartslag en daalt je lichaamstemperatuur.
- Diepe slaap: Na ongeveer 20 minuten worden je lichaam en hersenen bijzonder ontspannen. Op dit punt is de activiteit in je hersenen op zijn laagst. Dit stadium heet ook wel ‘diepe slaap’. Tijdens deze diepe slaap is de kans dat je spontaan ontwaakt het kleinst en ben je het moeilijkst te wekken. Diepe slaap is erg belangrijk voor je fysieke en geestelijke herstel en gezondheid.
- REM slaap: Na ongeveer 30 minuten in diepe slaap gebeurt er iets vreemds: je brein en lichaam bewegen snel, in plaats van ontspannen te zijn, begint je hart te versnellen, je ademhaling wordt oppervlakkig en je ogen springen van links naar rechts. Je zit in je REM-slaap – genoemd naar deze Rapid Eye Movements. Dit is ook de fase waarin je droomt. Je wordt kort wakker en begint weer een nieuwe cyclus en daal je weer af in de verschillende fasen.

4. Het ontwaken

Tegen de ochtend komt verhoudingsgewijs minder diepe slaap voor, waardoor de overgang naar het wakker worden geleidelijker kan plaatsvinden. Bij het ontwaken, stijgt je lichaamstemperatuur. Dit doet je lichaam zelf, alsof de biologische klok als het ware de verwarming aanzet.

• Tijdens de slaap zijn de hersenen wel actief, maar op een andere manier dan wanneer we wakker zijn. Het lijkt op een soort onderhoud. Alle informatie die binnen is gekomen wordt verwerkt, en er vindt archivering en opruiming plaats.
• Slapen geeft het lichaam de mogelijkheid te herstellen van de inspanningen overdag. De productie van het groeihormoon gaat naar een hoogtepunt, het tempo van de celdeling neemt toe en in geestelijk opzicht tanken we als het ware bij.
• Tijdens het slapen rusten de spieren. Spieren worden namelijk de hele dag of grote delen daarvan belast.
• Je beweegt tijdens je slaap, ongeveer 30 keer per nacht draai je je om. Die beweging is ook nodig. Als je te lang stil ligt, ontstaat er namelijk druk op het lichaam, die na verloop van tijd tot irritaties kan leiden.
• Mensen dromen gemiddeld zo’n twee uur per nacht, al kunnen velen zich daar ’s ochtends weinig tot niets meer van herinneren. We hebben gemiddeld vijf dromen per nacht, maar gemiddeld kunnen mensen zich er per week maar één of twee herinneren.